25.01.2024, 18:50
Οι Δικηγόροι «ως Υπόχρεα Πρόσωπα» στην καταπολέμηση της Νομιμοποίησης Εσόδων από Παράνομες Δραστηριότητες
Με τον ν. 4557/2018 «Πρόληψη και καταστολή της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας», ενσωματώθηκαν στην ελληνική έννομη τάξη το άρθρο 30 παρ. 1 της Οδηγίας 2015/849 (4η Οδηγία για το ξέπλυμα χρήματος) και το άρθρο 21 της Οδηγίας 2018/843.
Στο άρθρο 20 του ν.4557/2018 προβλέπεται ότι: «Οι εταιρικές και άλλες νομικές οντότητες που είτε έχουν μόνιμη εγκατάσταση, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 6 του ν. 4172/2013 και είναι υπόχρεοι σε υποβολή δήλωσης φορολογίας εισοδήματος είτε έχουν έδρα στην Ελλάδα υποχρεούνται να συλλέγουν και να φυλάσσουν σε ειδικό μητρώο που τηρούν στην έδρα ή τη μόνιμη εγκατάστασή τους επαρκείς, ακριβείς και επίκαιρες πληροφορίες σχετικά με τους πραγματικούς δικαιούχους τους (Εξαίρεση αποτελούν οι εισηγμένες εταιρείες σε ρυθμισμένη αγορά ή Πολυμερή Μηχανισμό Διαπραγμάτευσης που λειτουργεί στην Ελλάδα διότι αυτές καταχωρίζονται αυτόματα στο Κ.Μ.Π.Δ. Αντίθετα, όμως, τα υποκαταστήματα και οι θυγατρικές εισηγμένων εταιρειών τρίτης χώρας που λειτουργούν στην Ελλάδα, φέρουν την ανάλογη υποχρέωση καταχώρισης του Α.Φ.Μ. και των στοιχείων επικοινωνίας του κεντρικού καταστήματος ή της μητρικής εταιρείας.). Οι πληροφορίες αυτές περιλαμβάνουν τουλάχιστον το ονοματεπώνυμο, την ημερομηνία γέννησης, την υπηκοότητα και τη χώρα διαμονής των πραγματικών δικαιούχων, καθώς επίσης και το είδος και την έκταση των δικαιωμάτων που κατέχουν. Συμπληρώνονται δε με κάθε αναγκαίο στοιχείο για την ταυτοποίηση του πραγματικού δικαιούχου».
Το Κεντρικό Μητρώο Πραγματικών Δικαιούχων (Κ.Π.Μ.Δ.) αποτελεί ένα ηλεκτρονικό μητρώο που τηρείται στη Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων (Γ.Γ.Π.Σ.), λειτουργεί μέσω διαδικτυακής ηλεκτρονικής εφαρμογής και συνδέεται ηλεκτρονικά με τον Α.Φ.Μ. κάθε νομικού προσώπου ή νομικής οντότητας.
Πραγματικός δικαιούχος (beneficial owner) θεωρείται το φυσικό πρόσωπο (ή τα φυσικά πρόσωπα) στο οποίο τελικά ανήκει ή το οποίο τελικά ελέγχει μία νομική οντότητα, ή για λογαριασμό του οποίου διεξάγονται συναλλαγές ή δραστηριότητες μιας εταιρείας.
Σύμφωνα με το ισχύον άρθρο 5 του ν. 4557/2018, μεταξύ των υπόχρεων προσώπων για την τήρηση των υποχρεώσεων που προβλέπει η σχετική νομοθεσία, υπάγονται οι δικηγόροι και οι συμβολαιογράφοι.
Με την δημοσίευση της υπ’ αριθμ. 28226/2021 (ΦΕΚ2485/10-06-2021) απόφασης του Υπουργού Δικαιοσύνης, καθορίστηκαν και οι λεπτομέρειες εφαρμογής των επιμέρους υποχρεώσεων των δικηγόρων και των συμβολαιογράφων.
Η νέα αυτή ρύθμιση, έρχεται να προσθέσει μία νέα σειρά υποχρεώσεων στους επαγγελματίες του κλάδου στο πλαίσιο της εξακρίβωσης και επαλήθευσης της ταυτότητας του εντολέα τους και του πραγματικού δικαιούχου του εκάστοτε νομικού προσώπου.
Επισημαίνεται ότι οι δικηγόροι δεν έχουν την υποχρέωση να προβαίνουν σε διαδικασίες εξακρίβωσης και επαλήθευσης της ταυτότητας κάθε εντολέα τους, αλλά μόνο όταν σωρευτικά συντρέχουν οι κάτωθι προϋποθέσεις:
(α) ενεργούν ως υπόχρεα πρόσωπα σύμφωνα με το άρθρο 5 ν. 4557/2018
(β) συντρέχει περίπτωση εφαρμογής μέτρων δέουσας επιμέλειας κατ’ άρθρο 12 ν. 4557/2018.
Συγκεκριμένα οι δικηγόροι χαρακτηρίζονται ως Υπόχρεα Πρόσωπα, όταν συμμετέχουν, ενεργώντας εξ ονόματος και για λογαριασμό των πελατών τους, σε χρηματοπιστωτικές συναλλαγές ή συναλλαγές επί ακινήτων, καθώς και όταν συμμετέχουν στον σχεδιασμό και στη διενέργεια συναλλαγών για τους εντολείς τους σχετικά με:
- την αγορά ή πώληση ακινήτων ή επιχειρήσεων,
- τη διαχείριση χρημάτων, τίτλων ή άλλων περιουσιακών στοιχείων των πελατών τους,
- το άνοιγμα ή τη διαχείριση τραπεζικών λογαριασμών, λογαριασμών ταμιευτηρίου ή λογαριασμών τίτλων, καθώς και τη σύσταση χρηματικών παρακαταθηκών και προεχόντως αυτών που αφορούν σε εγγυοδοσίες που διατάσσονται από τη δικαστική αρχή στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών,
- τις αναγκαίες εισφορές για τη σύσταση, λειτουργία ή διοίκηση εταιρειών,
- τη σύσταση, λειτουργία ή διοίκηση εταιρειών, εμπιστευμάτων (trusts), εταιρειών εμπιστευματικής διαχείρισης, επιχειρήσεων, ιδρυμάτων ή ανάλογων σχημάτων ή αντίστοιχων νομικών μορφωμάτων.
Επιπλέον, οι δικηγόροι, όταν είναι Υπόχρεα Πρόσωπα, εφαρμόζουν τα μέτρα δέουσας επιμέλειας ως προς τον πελάτη τους στην περίπτωση που συνάπτουν σχέση εντολής-αντίστοιχα οι συμβολαιογράφοι, όταν καταρτίζουν συμβολαιογραφική πράξη. Ως χρόνος εφαρμογής των μέτρων δέουσας επιμέλειας, ορίζεται ο χρόνος προ της συνάψεως σχέσης εντολής. Κατ΄ εξαίρεση, υπάρχει δυνατότητα να εφαρμοστούν τα μέτρα και μετά τη σύναψη της σχέσης εντολής, εφόσον απαιτείται για την ομαλή διεξαγωγή της υπηρεσίας και εφόσον σωρευτικά ο κίνδυνος νομιμοποίησης των εσόδων είναι μικρός.
Προσοχή! Οι δικηγόροι δεν ενεργούν ως Υπόχρεα Πρόσωπα όταν παρέχουν απλώς γνωμοδοτήσεις ως προς θέματα ελληνικού δικαίου, χωρίς την υπαγωγή σε στοιχεία συγκεκριμένης συναλλαγής, όταν η εντολή τους περιλαμβάνει την αξιολόγηση της νομικής κατάστασης του εν λόγω πελάτη ή την υπεράσπιση ή εκπροσώπηση σε δίκη ή σχετικά με δίκη, συμπεριλαμβανομένης της παροχής συμβουλών για την κίνηση ή την αποφυγή δίκης, ανεξαρτήτως αν οι πληροφορίες λαμβάνονται πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά τη δίκη.
Αναφορικά με το περιεχόμενο των υποχρεώσεων των δικηγόρων όταν συντρέχουν σωρευτικά οι ως άνω προϋποθέσεις, επισημαίνουμε:
- Την υποχρέωση αναφοράς προς την Αρχή Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες ύποπτων συναλλαγών και παροχής των απαιτούμενων πληροφοριών και στοιχείων (αφού όμως πρώτα υποβάλλουν τις πληροφορίες αυτές στην Επιτροπή Δικηγόρων του άρθρου 29, η οποία αξιολογεί την βασιμότητά τους και τις παραπέμπει στην εν λόγω Αρχή).
- Την υποχρέωση μη γνωστοποίησης στον εμπλεκόμενο εντολέα ή σε τρίτους των πληροφοριών και των διενεργούμενων ερευνών.
- Την υποχρέωση αποχής από συναλλαγές, για τις οποίες γνωρίζουν ή υποπτεύονται ότι σχετίζονται με προϊόντα εγκληματικών δραστηριοτήτων ή συνδέονται με χρηματοδότηση της τρομοκρατίας.
- Την υποχρέωση φύλαξης των στοιχείων και πληροφοριών για χρονικό διάστημα πέντε ετών μετά το τέλος της σχέσης εντολής με τον πελάτη. Μετά την πάροδο της πενταετίας, τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα διαγράφονται.
Στην Υπουργική Απόφαση επισυνάπτονται πρότυπα εντύπων για φυσικά και νομικά πρόσωπα προς χρήση από τους δικηγόρους, προκειμένου με την συλλογή των πληροφοριών και την ορθή συμπλήρωσή τους οι δικηγόροι να εκπληρώνουν πλήρως την υποχρέωση τήρησης των μέτρων δέουσας επιμέλειας.
Επισημαίνεται, επιπρόσθετα, ότι υποκείμενα των ανωτέρω υποχρεώσεων είναι οι δικηγορικές εταιρείες ως νομικά πρόσωπα και επουδενί οι συνεργαζόμενοι με αυτές δικηγόροι ή υπάλληλοι.
Σε περίπτωση παράβασης, το Υπουργείο Δικαιοσύνης, ως αρμόδια αρχή, παραπέμπει το υπόχρεο πρόσωπο (δικηγόρο ή δικηγορική εταιρεία) στον οικείο Δικηγορικό Σύλλογο, στον οποίο διαβιβάζονται όλα τα στοιχεία της παράβασης, προκειμένου να ασκηθεί ο προβλεπόμενος από τις κείμενες διατάξεις πειθαρχικός έλεγχος.
Εν κατακλείδι, θα λέγαμε ότι οι συνεχώς αυξανόμενες υποχρεώσεις των δικηγόρων για την τήρηση μέτρων δέουσας επιμέλειας απαιτεί την διαρκή ενημέρωση και εξειδίκευσή τους για το νομικό πλαίσιο που διέπει τη διαδικασία, προκειμένου η τελευταία να ενσωματωθεί ως αναπόσπαστο κομμάτι της δικηγορικής τους πρακτικής κατά τις συναλλαγές με τον πελάτη.
Στεφανία Ι. Πλακιά – Δικηγόρος